Jens Christian Skou

Професорот Jens Christian Skou dr. med. sci. и добитник на Нобеловата награда е комплетен човек. Тоа е заклучок на неговата сопруга Ellen Margrethe Skou после повеќе од 50 години поминати во брак со него, но исто така и како резултат на контактите со многу луѓе кои го познаваат нејзиниот сопруг. „Зашто она што за него го слушаме од неговите колеги е истото што и дома го гледаме.“ вели Ellen. Сите негови колеги се согласуваат дека Skou е великодушен, секогаш спремен да помогне, трпелив и многу скромен, но најмногу од сè тој е голем мислител. Всушностн накусо кажано, овој нобеловец е популарен меѓу своите колеги, многу сакан од своите блиски и почитуван во меѓународната научна јавност. Првата јавна реакција во 1997 година кога беше објавено дека ја добил Нобеловата награда беше „Зошто токму сега, 40 години после откривањето на натриум-калиум пумпата?“ Тајната за оваа одлука ја чува Кралската Шветска академија на науки. Иако неговото откритие беше на широко прифатено како многу важно уште во почетокот на шеесетите години од минатиот век, неговата напорна научна работа многу години подоцна, откако тој се пензионира, беше наградена со Нобелова награда.

Во официјалната изјава на Кралската Шветска академија на науки меѓу другото се вели: „ ...на Професор Jens C. Skou, Универзитет Aarhus, Данска за откривањето на јон-транспортниот ензим, натриум- и калиум- стимулиран аденозин трифосфатаза (Na,K-ATPаза). Овој ензим ја одржува рамнотежата помеѓу натриум и калиум во живите клетки...“

Jens Christian Skou е син на трговец со дрва од Западен Jutland, и како што велат поседува типични карактеристики за луѓе од тој дел на Данска: смисол за хумор и големо разбирање кон луѓето. Во многуте интервјуа кои следуваа после објавувањето на наградата тој безброј пати им повторуваше на новинарите „истражувањата не се прават за да се добијат награди“. Оваа изјава е во согласност со мотото кое, како што вели неговата сопруга, го води Skou низ животот: „Задоволството не се должи на резултатите кои се добиваат,туку на самата работа - таа е најважна.“

Во 1944 год. Skou ја сретнува својата идна сопруга. Во 1947 год. тој се преселува во Aarhus и почнува да работи на тамошниот универзитет. Истовременто, велат, бил чест гостин во болницата Hjørring каде неговата индна сопруга работи како медицинска сестра. Во 1949 година младиот пар решава да стапи во брак. На 15 мај 1998 год. тие ја прославија својата златна свадба.

Во почетокот на шеесетите неговата сопруга станува политички активна. Во тој период Jens Christian Skou требало да се покаже и како добар татко и домаќин, со оглед на тоа што неговата сопруга била отсутна од дома по два три дена во неделата поради состаноци. Според зборовите на својата сопруга со добро организирање на времето тој успеал во голема мерка да помогне во одлгедувањето на нивните две ќерки.

Jens Christian Skou се смета дека претставува основоположник на биоенергетиката. Всушност неговиот труд под наслов The Influence of Some Cations on an Adenosine Triphosphatase From Peripheral nerves (публикуван во Biochimica et Biophysica Acta во 1957 г. том 23, стр. 394-401) каде својствата на Na,K-активиран аденозин трифосфатаза (АТPаза) се објаснуваат е една од фундаменталните публикации во биоенергетиката.

Од тогаш наваму професор Jens Christian Skou својата работа ја посвети на изучувањето на овој ензим кој, како што денес е познато, ги контролира клучните фази во метаболизмот: електрична активност, транспорт на супстрати и метаболити, регулирање на циклусот на клетката.

Skou ја создал и првата шема според која ензимот делува, како и својствата на фосфорилираните интермедијари. Тој го формулирал принципот на комформациона мобилност на Na,K-ATPазата и покажал дека АТР-индуцираните промени во енизмската активност во однос на натриум и калиум јони доведува до конформациони промени во молекулата на АТРаза-та која го овозможува физичкото преминување на јоните низ мембраната. Идејата за регулаторската улога на АТР, која не е само извор на енергија за ензимите туку и модулатор на нивната работа е дело на Skou. Работата на Skou денес е призната како основа врз која се темели разбирањето на механизмот за пренос на енергија во живите клетки.

Na,K-ATPаза-та e единствен ензим за кого се организираат специјализирани конференции почнувајќи од 1974 година. Конференциите во голема мерка помогнале за побрз развој на биоенергетијата. Иако Skou никогаш формално не бил признат за водечки во оваа гранка, тој секогаш, кај своите колеги, претставувал центар на интелекгутлна привлечност.